Czy „Top Gun: Maverick” narusza prawa autorskie?
Premiera filmu „Top Gun: Maverick” była długo wyczekiwana ze względu na kilkukrotne przełożenie daty pokazów z uwagi na pandemię COVID-19. Produkcja wyreżyserowana przez Josepha Kosinskiego to sequel filmu z 1986 roku, w którym wystąpili Tom Cruise i Val Kilmer. Obraz zdobył uznanie wśród krytyków i widzów oraz zarobił ponad pół miliarda dolarów na całym świecie. Wszystko może się jednak szybko zmienić, bo wytwórnia i dystrybutor Paramount Pictures otrzymała pozew dotyczący naruszenia praw autorskich.
Wykonywanie praw autorskich
„Top Gun” (1986) powstał na podstawie artykułu o dwóch pilotach marynarki, którzy trenują w elitarnej szkole, autorstwa Ehuda Yonaya. Paramout Pictures nabył prawa autorskie do reportażu tuż po jego publikacji. Z informacji publikowanych przez amerykańskie media wynika, że Paramount Pictures nie przedłużył uprzedniej licencji, jak również nie uzyskał nowej na wykorzystanie materiału bazowego, jakim jest artykuł.
Biorąc pod uwagę, że Ehud Yonay zmarł w 2012 roku, to jego spadkobiercy (żona i syn) wykonują oraz chronią prawa autorskie do jego twórczości. Na gruncie prawa polskiego majątkowe prawa autorskie wygasają dopiero po upływie 70 lat od śmierci twórcy, natomiast warto pamiętać, że w innych porządkach prawnych mogą obowiązywać odmienne reguły.
Stanowisko wytwórni filmowej na chwilę obecną jest dość lakoniczne, jednak twierdzi ona, że zarzuty ze strony spadkobiorców są bezpodstawne.
Prawa autorskie do scenariusza
Mówi się, że przedmiotowy artykuł był jedynie inspiracją do powstania filmu „Top Gun”. Zgodnie z zasadami obowiązującymi w prawie autorskim inspiracja utworem nie wymaga uzyskania żadnych zgód od twórcy pierwotnego. Inaczej sytuacja wygląda w przypadku utworu zależnego, który stanowi opracowanie pierwowzoru – w takim przypadku koniecznym jest uzyskanie zgody autora oryginału.
Niemniej jednak Paramout Pictures trudno byłoby wykazać, że film stanowi wyłącznie inspirację artykułem prasowym, skoro jednak wytwórnia zdecydowała się w latach ’80 XX. na uzyskanie licencji.
O różnicach pomiędzy inspiracją a plagiatem pisaliśmy również we wpisie: Hit Netflixa plagiatem?
Roszczenia z tytułu naruszenia majątkowych praw autorskich
Jakie roszczenia przysługują twórcy lub jego spadkobiercom w przypadku naruszenia praw autorskich? Przede wszystkim mogą oni żądać zaniechania działania naruszającego te prawa – w przypadku utworu audiowizualnego będzie to skutkowało koniecznością wstrzymania jego dystrybucji. Dla filmu, który jest na fali popularności, to najbardziej dotkliwy zakaz.
Innym uprawnieniem jest żądanie usunięcia skutków naruszenia, które może polegać na złożeniu oświadczenia o odpowiedniej treści (zwykle przeprosin). W końcu uprawnionym z tytułu praw autorskich może wystąpić z roszczeniem o zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę lub zobowiązania sprawcy do zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny.
Roszczenie, z którym występuje uprawniony, zwykle uzależnione jest od okoliczności naruszenia praw.
Przypadek „Top Gun” pokazuje, że nawet doświadczone podmioty z branży filmowej zapominają, jak ważne jest sprawdzenie przed przystąpieniem do realizacji projektu, czy wszystkie prawa zostały prawidłowo pozyskane. Nieważne, czy jesteś początkującym twórcą, czy podmiotem o ugruntowanej renomie na rynku, warto przed rozpoczęciem prac skonsultować się z adwokatem, który zwróci uwagę kluczowe kwestie przedsięwzięcia, w szczególności pod kątem bezpieczeństwa prawnego.